Het die heidense tradisies van mense die ware moeder van Jesus Christus beswadder en haar vals voorgestel?
Vir Rooms-Katolieke regoor die wêreld is Meimaand lank reeds ’n tyd van spesiale toewyding aan Maria, die moeder van Jesus Christus. Soos pous Paulus VI dit in sy Pouslike Sendbrief Mense Maio beskryf, is Mei “die maand waartydens Christene in hulle kerke en in hulle huise, meer vurige en liefdevolle dade van huldeblyke en verering aan die maagdelike Moeder bied. Dit is die maand waarin ’n groter oorvloed van God se barmhartige gawes op ons uitgestort word vanaf die troon van ons Moeder” (29 April 1965).
As die menslike dame wie aan Jesus Christus – die Logos of Woord (Woordvoerder) van God gebore as volkome mens – geboorte geskenk het, het Maria ’n baie spesiale seën van God ontvang. Sy was inderdaad deur God “begenadig” (Lukas 1:28). Om ’n menslike ouer van God in die vlees te wees, was ’n buitengewone rol en God het Maria geskik gevind vir daardie rol. Sy het nie alles van Sy sending geweet nie en tydens die Kana-bruilof, moes Jesus haar vermaan: “My uur het nog nie gekom nie” (Johannes 2:4). Tog was sy ’n dame aan wie baie privaat aangeleenthede toevertrou was aangaande Jesus vanaf Sy geboorte (Lukas 2:19) en wat Hy regdeur Sy lewe met liefde vergoed het. Selfs tydens Sy kruisiging, toe Hy die sondes van die hele mensdom op Hom geneem het, het Hy Sy liefde vir Maria, as haar kind, aan haar betoon en haar verseker dat sy na Sy dood versorg sou wees (Johannes 19:25-27).
Hoe het tradisies egter ontwikkel wat hierdie getroue volgeling van Christus verander het in iemand wat deur baie mense as Sy gelyke beskou word – selfs as Sy mede-Verlosser, wat haar byna as ’n “god” in eie reg vereer? Dit was beslis nie deel van die eerste-eeuse Kerk onderrig nie. Geleerdes erken dat hierdie fokus op Maria totaal afwesig was in die vroeë Kerk: “Aangesien hierdie leerstelling nie ten minste uitdruklik in die vroeë vorms van die Apostoliese Geloofsbelydenis vervat is nie, behoort ons nie verbaas te wees indien ons nie enige duidelike spore van die kultus van die Geseënde Maagd in die eerste Christelike eeue vind nie” (“Devotion to the Blessed Virgin Mary,” The Catholic Encyclopedia).
Waar kom hierdie idees dus vandaan? Sommige mense vereer Maria vandag as “Koningin van die hemel” en “Dame van alle nasies” – titels wat vanuit ’n streng Bybelse perspektief geen sin maak nie. Dit is nodig om te onthou dat Jesus in ’n wêreld ingekom het wat oorheers was deur die Griekse en Romeinse kultuur – ’n kultuur wat vroeë verdraaiing van Jesus se ware leerstellings gevorm het. Mense regoor die Romeinse Ryk het ’n verskeidenheid gode en godinne aanbid wat in verskillende streke onder verskillende name bekend was, maar op verskillende plekke as “dieselfde” figuur beskou was. Standbeelde van hierdie gode is dikwels in manjifieke heiligdomme en tempels gehuisves en is aanbid met oordadige seremonies wat soms geheime rituele en tempelprostitusie ingesluit het. Feeste van die gode was openbare vakansiedae wat volop in die sosiale kalender voorgekom het.
’n Goeie voorbeeld hiervan word in Éfese gevind, met die groot tempel van Diana – een van die wonders van die antieke wêreld (Handelinge 19:21-40). In 431 n.C. het die Roomse kerk se derde algemene raad in Éfese vergader en Maria as die “Moeder van God” en die voorwerp van gebede en toewydings verklaar. Waarom het Maria hierdie titel gekry? Waarom was Éfese gekies as die plek waar hierdie nuwe leerstelling aangekondig sou word?
Ander Marias vóór Maria?
Die Diana van Éfese was ’n godin wat deur die hele Asië en die wêreld aanbid is (Handelinge 19:27). Diana was die Romeinse naam vir die Griekse godheid Artemis, “die godin van wilde diere, jagtogte, plantegroei, van kuisheid en kindergeboorte” (“Artemis,” Britannica.com). Sy word dikwels uitgebeeld as ’n maagd en die “Geliefde van diere” (Britannica.com). Haar standbeelde beeld ’n figuur met vele borste uit wat ’n kroon met torinkies dra. Artemis bevat baie kenmerke van die groot moedergodin wat in die antieke wêreld onder verskillende name aanbid was.
“Artemis is ’n godheid van antieke oorsprong wat in Klein-Asië en Griekeland oorleef en baie gewildheid behou het tot in die Christelike tyd, toe ... baie van haar eienskappe aan die Maagd Maria oorgedra is. Albei figure het groot heiligdomme in Éfese gehad” (Michael Jordan, Encyclopedia of Gods, klem bygevoeg). Deur ’n kerk vir Maria in Éfese naby die groot tempel van die moedergodin Diana te bou en haar as “Moeder van God” te verklaar het die Roomse kerk eenvoudig antieke tradisies ontleen en aangepas wat nuwe bekeerlinge in staat gestel het om heidense praktyke voort te sit binne ’n “Christelike” konteks!
Waar kom die titels “Moeder van God” en “Koningin van die hemel” vandaan? In sentraal Klein-Asië het die Hetiete, meer as duisend jaar voor die Romeine, ook ’n groot moedergodin aanbid. Aan die kant van ’n heuwel naby Sardis is ’n reuse rotstekening van ’n moedergodin wat die antieke digters Homerus, Ovidius en Sophokles beskryf het as die “Moeder van die gode, die oudste godin van almal” (John Garstang, The Hittite Empire, klem bygevoeg). Op standbeelde en houtsneewerke, neem hierdie Hetitiese godheid “die voorkoms van ’n godin van die hemel of Koningin van die hemel aan, ’n bekende eienskap van Astarte” (Garstang). Astarte was die Fenisiese oorlogsgodin, die Aandster, seksuele liefde en vrugbaarheid. Tempelprostitusie was deel van haar aanbidding. Sy is dikwels naak uitgebeeld, met ’n “kroon van beeshorings wat rondom ’n sonskyf is” – soortgelyk aan die Egiptiese godin Isis (Jordanië). Die Romeinse leër het die aanbidding van hierdie antieke Hetitiese godin dwarsoor Europa versprei, vanaf Duitsland na Brittanje, omdat haar kultus “groot byval onder die soldate gevind het” (Garstang).
Madonna en kind?
Wat van die Madonna en kind? In Egipte was Isis aanbid as een van die grootste gode. Sy is gewoonlik uitgebeeld waar sy op ’n troon sit “en die kind Horus vashou ... Isis en Horus was deur die Egiptenare beskou as die perfekte moeder en seun” (Encyclopaedia Britannica, 15de uitg., Deel 6, klem bygevoeg). Vanaf Egipte het die aanbidding van Isis na Griekeland en Rome versprei, waar sy Stella Maris (ster van die see) genoem was, die beskermdame van seevaarders en die “Koningin van die hemel” (E.A. Budge, The Gods of the Egyptians, vol. 2, klem bygevoeg). Talle geleerdes merk op dat “die Isis-kultus die uitbeelding van die Christelike maagd Maria, wat ook as Stella Maris bekend was, beïnvloed het en waarvan die prente met die Christus dikwels ’n opvallende ooreenkoms toon met dié van Isis met Horus” (Jordanië) en is “dit duidelik dat die vroeë Christene sommige van haar [Isis se] eienskappe aan die maagd Maria verleen het ... prente en beeldhouwerke waarin sy voorgestel word terwyl sy haar kind Horus soog, vorm die grondslag vir die Christelike figure en skilderye van die Madonna en die Kind” (Budge).
“Baie van die verskeie dwaalleringe van die vroeë Christelike Kerk in Egipte is veroorsaak deur die oorlewing van idees en oortuigings wat verband hou met die ou inheemse gode wat die bekeerlinge na die Christendom wou aanpas by hulle nuwe geloof” (Budge, klem bygevoeg). In dele van Egipte, teen ongeveer 400 n.C., “het Maria die maagd en Christus die plekke van Isis en Horus ingeneem en die “godmoeder of moeder van die god, was nie meer Isis nie, maar Maria” (Budge). Dit is hoe die aanbidding van ’n moedergodin deel geword het van die sogenaamde Christendom op die onbybelse voorwendsel van toewyding aan Christus se moeder. Nominale bekeerlinge het hierdie “Christendom” aangeneem terwyl hulle hul toewyding aan ’n moedergodin en haar titels met hulle vereenselwig het!
Dit was niks nuuts nie. In die Bybel lees ons dat die antieke Israeliete – met inbegrip van Salomo – van God afgedwaal het en Baäl en Asjéra of Astoret aanbid het (Rigters 2:11-13; 10:6; 1 Konings 11:1-11), wat ook rituele van tempelprostitusie behels het (2 Konings 23:6-7). Die Bybel maak melding van damee wat klere weef vir ’n standbeeld van hierdie godin wat in die tempel van God geplaas is (2 Konings 21:1-7; 23:6-7). Geskiedkundiges merk op: “Asjéra is die groot moedergodin van Kanaän” (Jordanië). Geleerdes verbind Astoret ook met die Babiloniese godin Istar, die Feniciese Astarte en die Griekse Aphrodite – vrugbaarheidsgodinne waarvan die aanbidding ook tempelprostitusie behels het.
Istar was die belangrikste godin in die antieke Midde-Ooste – veral in Babilon en Ninevé. Sy was die godin van oorlog en seksualiteit. Sy is die “Koningin van die heelal” genoem, die “beskermdame van prostitute” en die “beskermdame van die bierhuis” (“Ishtar”, Britannica.com). Haar kultus, wat tempelprostitusie ingesluit het, was wyd versprei en gewild. Istar was ook aanbid as Inanna die godin van liefde en oorlog en word die “Koningin van die hemel” genoem (Manfred Lurker, The Routledge Dictionary of Gods and Goddesses, Devils and Demons). ’n Ander Kanaänitiese en Feniciese godin was Anat, ’n vrugbaarheidsgodin, suster van Baäl en dogter van die songod. Sy was “Dame van die berg” genoem, “moeder van die gode”, “Koningin van die hemel” en die “Maagd Anat” (Jordanië). Die Bybel en die geskiedenis toon duidelik dat die antieke Israeliete en die vroeë Katolieke kerk die aanbidding van ’n moedergodin en al haar titels, van hulle heidense bure oorgeneem het. Wat het dit dan alles vandag met ons te doen en waarom is dit belangrik?
Waarom maak dit saak?
Wanneer God die antieke Israeliete uit Egipte gebring het, het Hy hulle beveel: “Jy mag vir jou geen gesnede beeld maak [nie] ... Jy mag jou voor hulle nie neerbuig en hulle nie dien nie ... Julle mag vir julle geen afgode maak nie” (Exodus 20:4-5; Levítikus 26:1). Tog het hulle spoedig ’n goue kalf begin aanbid en is daarvoor gestraf (Exodus 32). Die Israeliete het ook die duidelike opdrag van God gekry om nie heidense godsdienstige gebruike, wat God as gruwels beskou het, aan te neem nie: “So mag jy nie handel met die HERE jou God nie” (Deuteronómium 12:29-32; 17:2-7). Hierdie waarskuwings is egter herhaaldelik geïgnoreer aangesien die Israeliete hulle tot die aanbidding van Baäl en Astarte gewend het – die moedergodin van die Kanaäniete, hulle “hemelkoningin”. Deur hierdie sondes, wat die gebruik om hulle afgode te soen ingesluit het (Hoséa 13:2) het die antieke volk Israel hulle die toorn van God op die hals gehaal en is hulle in ballingskap deur Assirië weggevoer!
Die nasie van Juda het dieselfde foute gemaak. Hulle het God vertoorn toe hulle “vir die hemelkoningin rook laat opgaan en vir haar drankoffers uitgiet” ... “vir haar koeke maak om haar af te beeld” (Jeremia 44:19). Die beeld wat hulle as die hemelkoningin aanbid het, was die Babiloniese godin Istar. Ander rituele was onder meer om “Tammus”, die oorlede man van Ishtar te “beween” en “hulle het hul voor die son neergebuig na die ooste” (Eségiël 8:10-18). Hierdie praktyke duur vandag voort met die maak van warm Paasbolletjies en om Paasfeesdienste teen sonop te hou.
Die Bybel openbaar dat hierdie nie ’n nietigheid in God se oë is nie, maar wel gruwels wat deur God gehaat word. Die nasie Juda het 70 jaar in ballingskap in Babilon deurgebring as straf vir sy afgodediens. Vroeë Katolieke kerkleiers wat mense toegelaat het om hulle heidense tradisies onder nuwe “Christelike” name voort te sit, het dieselfde misleidende redenasie gevolg wat duidelike Bybelse instruksies geïgnoreer het. Die Bybel waarsku dat nasies wat hierdie voorbeeld volg – die aanneming en aanpassing van heidense praktyke – deur ’n soortgelyke lot getref sal word (Jeremia 16:10-13).
Dame van Europa ... en die wêreld?
Tussen 1945 en 1959 het ’n Hollandse dame in Amsterdam beweer dat sy meer as 50 visioene van Maria gehad het. Alhoewel die Rooms-Katolieke aartsbiskop van Amsterdam die visioene nie as wettig wou verklaar nie, het toewyding aan “die Dame van alle nasies” – die naam wat hierdie figuur kwansuis aan haarself gegee het – oor Nederland versprei en selfs oor Europa en verder. Dit is interessant dat in een skeptiese beriggewing wat deur die Gemeente vir die Geloofsleer uitgereik is, die Rooms-Katolieke aangespoor word om eerder toewyding aan die “Koningin van die heelal” te beoefen, op wyses “wat deur die kerk erken en aanbeveel word” (Alateia.org, 20 Oktober, 2020).
Waarom is daar egter toenemende belangstelling in Maria, hetsy as Koningin van die heelal, Koningin van die hemel of Dame van alle nasies? Die Skrif openbaar dat net voor die Wederkoms van Jesus Christus, ’n “dier”-moondheid, wat saamgestel sal wees uit tien nasies in Europa, uit die as van die ou Romeinse Ryk sal ontstaan (Daniël 2, 7; Openbaring 13, 17-18). Hierdie bondgenootskap sal deur ’n “vrou” gery word, ’n ryk en magtige kerk wat beskryf word as ’n koningin wat haar oorsprong in antieke Babilon het, ’n moeder van hoere – ander misleide kerke – wat die wêreld dronk gemaak het met haar valse leerstellings (Openbaring 18:7; 17:1-6). Hierdie vrou wat “dogter van Babel” en “gebiedster van die koninkryke” genoem word (Jesaja 47:1, 5) – sal beweer dat sy die enigste ware kerk is en sê: “Dit is ek, en niemand anders nie” (Jesaja 47:8-9; Openbaring 18:7-8). Sy sal ’n eindtydse beweging lei om haar verdeelde “kinders” terug te bring na hulle “moeder”-kerk.
Europa is duidelik ’n teelaarde vir hierdie ontwikkeling. Rooms-Katolieke het reeds verskeie Europese streke aan Maria toegewy. In 1996 het pous Johannes Paulus II, Gibraltar se Shrine of Our Lady of Europe (wat in 1309 deur die Spaanse koning Ferdinand IV gestig is), ’n “kragtige simbool” vir die vereniging van Europa en “’n plek waar die menslike familie al hoe nader na mekaar getrek sal word in broederlike eenheid en vreedsame naasbestaan onder die beskerming van Maria” (“The Shrine of Our Lady of Europe,” Gibraltar.com). Dit is belangrik vir diegene wat die Skrif en die geskiedenis verstaan, dat die heiligdom nie ver van ’n grot af is nie, waar Feniciese seevaarders sewe eeue voor Christus ’n heiligdom vir Astarte opgerig het, hulle eie Koningin van die hemel.
Selfs die Nuwe Europa wemel van simboliek van Maria. Die Raad van Europa hou Europadag op 5 Mei – dieselfde dag wat gevier was as die feesdag van “Ons Dame” van Europa. Die vlag van die Europese Unie – ’n ring van twaalf goue sterre op ’n blou agtergrond – is oorgeneem uit prente van die Madonna met twaalf sterre in ’n stralekrans om haar kop. In Straatsburg, Frankryk, die amptelike setel van die Europese Parlement, is daar in die stad se katedraal ’n “venster van Europa“ wat ’n Madonna en kind uitbeeld, met ’n stralekrans van twaalf sterre en sekelmane langs die kante.
Die toekomstige Maria?
Watter rol sal Maria speel wanneer Europa in die eindtyd na vore sal tree na sy geprofeteerde plek in godsdienstige en politieke posisies? Baie mense wat tradisionele godsdienste as “patriargaal” verwerp, is ontvanklik vir die aanbidding van ’n “moederfiguur”. Selfs Islam het ’n band met Maria, ’n figuur wat in die Koran vereer word; een van die beroemdste heiligdomme van Maria word in Fatima, Portugal gevind – ’n dorp wat vernoem is na Mohammed se dogter. Biskop Fulton J. Sheen, wat Rooms-Katolisisme deur middel van sy geskrifte en verskynings op televisie gewild gemaak het, het daarop gewys dat wanneer daar standbeelde van “Ons Dame” van Fatima in Moslemlande vertoon word, groot skares byeenkom om haar beeld te vereer. Namate ons nader aan die einde van hierdie tydperk kom, behoort ons op die uitkyk te wees vir meer pogings deur magtige politieke figure om Maria vir hulle eie doeleindes aan te wend. Wees ook bedag op magtige aanhangers van Maria wat streef na groter invloed in die politieke arena.
In die Skrif is dit opgeteken dat toe daar aan Jesus gesê is: “U moeder en u broers soek U daar buite”, het hy gesê dat “elkeen wat die wil van God doen, die is my broer en my suster en moeder” (Markus 3:32-35). Is ú besig om God se wil te doen? Indien wel, onthou dat Christus u liefhet en waardeer net soos Hy Sy moeder Maria liefgehad het.
Die voorbeeld van Maria behoort nie bederf te word deur onskriftuurlike heidense idees van godin-aanbidding nie. Wanneer Maria uit die dood opgewek word met die Wederkoms van Christus, saam met al die ander getroue Christene wat geleef en gesterf het, sal sy ontsteld wees oor die heidense verdraaiings wat die vervalste Christendom in haar naam bevorder het. Ware Christene kan en behoort egter die ware Maria se voorbeeld van liefde en trou aan haar Verlosser, Jesus Christus, te volg.